२००६ वैशाख १० गते तद्नुरुप २२ अप्रिल १९४९ का दिन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना भएको हो । कमरेड पुष्पलाल श्रेष्ठको नेतृत्वमा निरञ्जनगोविन्द वैद्य, नरबहादुर कर्माचार्य, नारायणविलास जोशी र मोतीदेवी श्रेष्ठ संस्थापक रहेर भारतको कोलकाताको श्यामबजार इलाका २८, नवीन सरकार लेनस्थित एक घरको दोस्रो तल्लामा नेकपाको स्थापना गरिएको थियो । मोतीदेवी भौतिक रुपमा उपस्थित हुनुहुन्थेन ।

कम्युनिष्ट घोषणापत्र जारी भएको १ सय २ वर्षपछि र सोभियत संघमा अक्टोबर क्रान्ति सम्पन्न भएको ३२ बर्षपछि नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको स्थापना भएको थियो । चीनमा माओत्सेतुङको नेतृत्वमा जनवादी क्रान्ति सफल हुनुभन्दा चार महिनाअघिको यस समयमै अंग्रेज उपनिवेशबाट छिमेकी भारत मुक्त बनिसकेको र नेपालीहरू १ सय ४ वर्ष लामो जहानियाँ राणा शासनको निरंकुशताबाट मुक्त हुन खोजिरहेको बेला भएको थियो ।

पहिलो महाधिवेशन

डा. केशरजंग रायमाझीको नेतृत्व दरभंगा प्लेनमको निर्णय विपरीत दक्षिणपन्थी लाइनमा अघि बढ्न थालेपछि दरभंगा प्लेनमद्वारा निर्धारित पाँच वटै ‘जोन’ अर्थात् क्षेत्रका प्रतिनिधिहरुसमेत भई २०१८ भदौमा तुल्सीलाल अमात्य सचिव रहनुभएको अन्तरजोन सामञ्जस्य समितिको गठन भएको थियो । कमरेड तुल्सीलालले भारतमा रहनुभएका कमरेड पुष्पलालसँग समन्वय गर्नुका साथै र जेलमा रहनुभएका कमरेड मनमोहन अधिकारीलाई सकेसम्म जेलबाट भारतमा पु¥याई दुबैजना नेतालाई मिलाएर अघि बढ्ने कोसिस गरेको पाइन्छ ।

अन्तरजोन सामञ्जस्य समितिको निर्णयअनुरुप २०१९ वैशाख ४ गतेदेखि १५ गतेसम्म नेकपाको तेस्रो महाधिवशेन भारतको बाराणसीमा सम्पन्न भएको थियो । उक्त महाधिवेशनले कमरेड तुल्सीलाल अमात्यद्वारा प्रस्तुत ‘राष्ट्रिय प्रजातन्त्र’को कार्यक्रम पारित गर्नुका साथै उहाँलाई नै महासचिवमा चयन गरेको थियो ।

तेस्रो महाधिवेशनपछिको परिवेशमा सिंगो विश्व कम्युनिस्ट आन्दोलनमा रुसी र चिनियाँ धारलाई धुरी बनाउने प्रवृत्ति बढ्दै गएकाले त्यसले विवाद सिर्जना गरेको पाइन्छ । त्यसलाई महाविवादका रुपमा चर्काउने कोसिसहरु भएपछि कम्युनिस्ट पार्टी त्यसबाट थप प्रभावित हुन पुग्यो । त्यही क्रममा नेपालमा तुलसीलालले ‘कुन बाटो ?’ र पुष्पलालले ‘मूल बाटो’ नामक पुस्तिका प्रकाशन गर्नुभयो र यी दुई प्रमुख नेताका बीच विवाद चर्किदै गयो । फलस्वरुप, २०२५ सालमा पुष्पलालले आफ्नो अगुवाइमा भारतको गोरखपुरमा तेस्रो राष्ट्रिय सम्मेलन गरी अलग समूह घोषणा गर्नुभयो ।

यसरी तेस्रो महाधिवशेनको धारमा पनि विभाजनको शुरुवात हुन पुग्यो र नेकपा एक रहन सकेन ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी तेस्रो राष्ट्रिय महाधिवेशनबाट निर्वाचित केन्द्रीय कमिटी २०१९ वैशाख, ४–१५, बनारस, भारत

अखिल नेपाल कम्युनिस्ट क्रान्तिकारी को–अर्डिनेसन कमिटी (माक्र्सवादी–लेनिनवादी) को–अर्डिनेसन केन्द्र (कोके) २०३२ जेष्ठ १५, १६ मिल्स एरिया, विराटनगर

अखिल नेपाल कम्युनिस्ट क्रान्तिकारी को–अर्डिनेसन कमिटी (माक्र्सवादी–लेनिनवादी) को–अर्डिनेसन केन्द्र (कोके) २०३५, साउन, धनुषा, कचुडी

नेकपा (माले) को स्थापना सम्मेलन ०३५ पुस ११, मोरङ, इटहरा डिफु गाउँ

सम्पूर्ण विवरण हेर्नको लागि यहाँ क्लिक गर्नुहोस ।

कम्युनिस्ट आन्दोलन छरिएर रहेको र कम्युनिस्ट पार्टी विभाजित अवस्थामा रहेको बेलामा त्यसलाई संयोजन गर्नका लागि २०२८ मंसिर २० गते कमरेड मनमोहन अधिकारी, कमरेड शम्भुराम श्रेष्ठ, कमरेड मोहनविक्रम सिंहलगायतका नेताहरुको सक्रियता र सहभागितामा केन्द्रीय न्युक्लियस गठन गरेर एकताका लागि कोसिस आरम्भ भएको थियो । एकताका लागि उक्त न्युक्लियसले कमरेड पुष्पलालसँग पनि वार्ता र छलफल गरे पनि सहमति बन्न सकेन । अन्ततः २०३१ भदौ ३० गतेदेखि असोज ७ गतेसम्म भारतको वाराणसीमा मोहनविक्रम सिंहको अगुवाइमा चौथो महाधिवशेन आयोजना गरियो । त्यसले एकता कायम गर्नेभन्दा थप नयाँ समूह बनाएर नेकपामा अर्को विभाजन ल्याउने काम ग¥यो, जुन मोहनविक्रम सिंहको नेतृत्वमा नेकपा (चौथो महाधिवेशन) का नामले चिनिन थाल्यो ।

अर्कातिर २०२८ सालमै पूर्व कोशी प्रान्तीय कमिटीअन्तर्गतको झापा जिल्ला कमिटीले सशस्त्र संघर्ष गर्ने निर्णय गरेको थियो र झापामा त्यसका केही झिल्काहरु देखिएका थिए । त्यही झापा विद्रोहकै धारअन्तर्गत २०३२ साल जेठमा अखिल नेपाल क्रान्तिकारी को–अर्डिनेशन केन्द्र (माले) को गठन गरेर कम्युनिस्ट आन्दोलनको क्रान्तिकारी धारलाई अघि बढाउने कोशिस थालियो । त्यसलाई अघि बढाउँदै २०३५ पुस ११ गते मोरङको इटहरामा राष्ट्रिय सम्मेलन गरी नेकपा (माले) को स्थापना गरियो, जुन कालान्तरमा नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनको मूलधारका रुपमा स्थापित भयो ।

कम्युनिस्ट पार्टीलाई विभाजित गर्ने चौथो महाधिवेशनलाई मान्यता नदिएर नेकपा (माले) ले २०४६ भदौ ९ गतेदेखि १४ गतेसम्म सिरहाको विष्णुपुरकट्टी, सर्रे अम्बासमा नेकपा (माले) को चौथो राष्ट्रिय महाधिवेशन आयोजना ग¥यो । उक्त महाधिवशेनले संयुक्त जनआन्दोलनसम्बन्धी सुस्पष्ट दृष्टिकोण अघि सार्नुका साथै नयाँ जनवादमा बहुदलीय प्रतिस्पर्धाको मान्यतालाई अंगीकार गर्ने नीति अघि सा¥यो । त्यस महाधिवेशनले ०३९ सालमा सीपी मैनालीलाई विदा गरी महासचिव बनेका झलनाथ खनाललाई बिदा गरी मदनकुमार भण्डारीलाई नयाँ महासचिवका रुपमा चयन ग¥यो ।

पार्टी नेतृत्वमा कमरेड मदन भण्डारी आएपछि माघमा संयुक्त वाममोर्चा गठन भयो.। र, नेपाली कांग्रेससँग सहकार्य गरी २०४६ फागुन ७ गतेदेखि संयुक्त जनआन्दोलनको थालनी नै गरियो । जनआन्दोलनबाट बहुदलीय व्यवस्थाको स्थापना भयो । परिवर्तित परिस्थितिमा २०४७ पुस २२ गते नेकपा (माले) र नेकपा (माक्र्सवादी) बीच एकता भई नेकपा (एमाले) को गठन भएपछि त्यो नै नेकपाको मूलप्रवाहका रुपमा स्थापित भएको छ ।

नेकपा (माले) चौंथो राष्ट्रिय महाधिवेशनबाट निर्वाचित केन्द्रीय कमिटी २०४६ भदौ, ९–१४, सिराहा

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी माले र नेकपा (माक्र्सवादी) एकीकृत भएपछि नेकपा (एमाले) को नयाँ नेतृत्व २०४७ पुस २२

सम्पूर्ण विवरण हेर्नको लागि यहाँ क्लिक गर्नुहोस ।

पाँचौँ महाधिवेशन